Kompostowanie to jeden z najlepszych i najprostszych sposobów na ekologiczne zagospodarowanie odpadów organicznych. Dzięki niemu można nie tylko ograniczyć ilość śmieci w gospodarstwie domowym, ale też uzyskać doskonałej jakości nawóz, który wzbogaci glebę i wzmocni rośliny w ogrodzie. Co ważne, kompostowanie nie wymaga dużych nakładów pracy ani kosztów – wystarczy trochę miejsca, podstawowa wiedza i odrobina cierpliwości. W tym artykule pokażemy Ci, jak krok po kroku założyć i prowadzić kompostownik. 

1. Wybór odpowiedniego miejsca pod kompostownik

Pierwszym krokiem do założenia kompostownika jest znalezienie odpowiedniego miejsca. Najlepiej sprawdzi się ustronny zakątek ogrodu, oddalony od miejsc wypoczynku czy tarasu. Miejsce powinno być lekko zacienione, by zapobiec przesuszeniu kompostu w upalne dni, ale jednocześnie nie całkowicie zacienione – odrobina słońca przyspiesza procesy rozkładu.

Bardzo ważne jest, aby kompostownik znajdował się bezpośrednio na ziemi – nie na betonie czy płytkach. Przepuszczalne podłoże pozwala na naturalny odpływ nadmiaru wody oraz ułatwia dostęp mikroorganizmom i dżdżownicom, które przyspieszają rozkład materii organicznej. Warto też zadbać o to, by miejsce było osłonięte od silnych wiatrów, które mogą wysuszać zawartość kompostownika.

2. Budowa kompostownika – gotowy czy własnoręczny?

Możesz kupić gotowy kompostownik w sklepie ogrodniczym lub wykonać go samodzielnie z dostępnych materiałów. Popularne są modele plastikowe z klapkami i otworami wentylacyjnymi, ale wiele osób woli kompostowniki z drewna – np. zbudowane z palet, desek lub siatki ogrodzeniowej. 

Bez względu na wybraną formę, kompostownik powinien spełniać kilka warunków:

  • mieć otwartą podstawę, umożliwiającą kontakt z glebą;
  • zawierać otwory lub szczeliny, które zapewnią odpowiednią wentylację;  mieć możliwość łatwego dostępu do wnętrza, aby móc mieszać zawartość i pobierać gotowy kompost;
  • posiadać pokrywę lub przykrycie (np. z deski, maty słomianej), chroniące przed nadmiarem opadów.

Optymalna wielkość kompostownika to ok. 1,5 m x 1,5 m x 1,5 m – pozwala to na efektywne gromadzenie i rozkładanie materii przez cały sezon. 


3. Układanie warstw – co i jak kompostować?

Aby kompost dobrze się rozkładał, warto układać jego zawartość warstwami. Na samym dnie powinny znaleźć się grubsze gałęzie, drobne konary lub słoma. Taka warstwa drenażowa zapewni dobrą cyrkulację powietrza i zapobiegnie gniciu.

Następnie naprzemiennie układamy:

  • materiały zielone – bogate w azot, np. świeżo skoszoną trawę, liście, resztki warzyw i owoców, fusy z kawy i herbaty, obierki;
  • materiały brązowe – bogate w węgiel, np. suche liście, drobne gałązki, karton, papier, trociny.

Warstwy nie muszą być bardzo grube, ale ważne jest zachowanie równowagi między azotem a węglem – najlepiej w proporcji 1:2 (jedna część zielonego na dwie części brązowego). Wszystko powinno być lekko wilgotne, ale nie mokre – kompost nie może się "kisić". 

4. Co można wrzucać do kompostownika, a czego unikać?

Można kompostować:

  • resztki warzyw i owoców (bez przypraw i soli),
  • skorupki jajek (rozgniecione),
  • fusy z kawy i herbaty (także z filtrem papierowym),
  • liście, skoszoną trawę, rozdrobnione gałęzie,
  • papierowe ręczniki, kartony bez nadruków.

Nie wolno kompostować:

  • mięsa, kości, ryb i tłuszczów (przyciągają gryzonie i powodują nieprzyjemny zapach),
  • odchodów zwierząt domowych,
  • roślin chorych lub z nasionami chwastów,
  • popiołu z węgla,
  • plastiku, metalu, szkła i innych sztucznych materiałów. 

5. Pielęgnacja i dojrzewanie kompostu

Kompost to żywy organizm – żeby dobrze się rozkładał, wymaga uwagi. Kluczowe są dwa elementy: tlen i wilgoć. Dlatego co 2–4 tygodnie warto przemieszać zawartość kompostownika widłami lub łopatą, aby napowietrzyć masę. Jeśli kompost jest zbyt suchy – podlej go wodą. Jeśli zbyt mokry – dodaj suchego materiału, np. trocin lub papieru.

Kompost dojrzewa od 6 do 12 miesięcy. Gotowy kompost jest ciemnobrązowy, sypki, pachnie świeżą ziemią i nie przypomina już użytych wcześniej składników.

6. Dlaczego warto kompostować?

  • Ekologia – zmniejszasz ilość odpadów trafiających na wysypiska.
  • Oszczędność – produkujesz naturalny nawóz za darmo.
  • Lepsza gleba – kompost poprawia strukturę i żyzność gleby.
  • Zdrowsze rośliny – kompost wzmacnia odporność roślin, poprawia retencję wody i wspomaga rozwój systemu korzeniowego.

Założenie kompostownika to prosta i bardzo pożyteczna inwestycja w zdrowy ogród i środowisko. To doskonały sposób, by przetworzyć odpady organiczne w coś naprawdę wartościowego. Niezależnie od tego, czy masz duży ogród, czy tylko mały warzywnik, kompostownik z pewnością się przyda. Wystarczy odrobina zaangażowania, a natura odwdzięczy się pięknymi plonami i bujną zielenią.